Dlaczego jesteśmy zawiedzeni proponowaną wizją przebudowy placu Orła Białego?

Stanowisko-opinia na temat proponowanych zmian stowarzyszenia Rowerowy Szczecin


Zwycięska koncepcja pl. Orła Białego zakłada podział placu na trzy strefy: placu wokół fontanny, trawnika ujętego w szpalery istniejących drzew w miejscu nieistniejącego kwartału zabudowy staromiejskiej oraz rozległego parkingu okalającego plac z trzech stron. W sumie na terenie placu zaplanowano prawie 100 miejsc parkingowych. Owe trzy wydzielone przestrzenie funkcjonalne są od siebie wyraźnie odseparowane. Pomiędzy placem a trawnikiem zastosowano kolumnadę oraz uliczkę parkingową, która umożliwia objechanie parku dookoła. Teren parku – jak określają go projektanci w opisie – dostępny jest jedynie od strony północnej (czyli od placu z fontanną) oraz przez wyjścia na narożniku ulic Grodzkiej i Staromłyńskiej oraz na wysokości ulicy Staromiejskiej, w ciągu której znajduje się kładka nad al. Wyszyńskiego. Kolejnym elementem projektu jest zagospodarowanie ul. Koński Kierat, które sprowadza się do zaproponowania tam ślepego skośnego parkingu dostępnego od ulicy Mariackiej.


Zwycięski projekt, pl. Orła Białego na którym dorysowaliśmy samochody wypełniające parkingi wokół placu.

Przedmiotem konkursu było również zagospodarowanie ul. Tkackiej – tu projektanci zaproponowali przesunięcie osi jezdni oraz wyznaczenie miejsc parkingowych, pomiędzy którymi wstawiono drzewa. Zaprezentowana koncepcja ul. Tkackiej wydaje się być mocno szkicowa i wstępna – projektanci wyraźnie skupili się na samym placu. Komunikacja kołowa w kierunku placu ma odbywać się przez jednokierunkową ulicę Staromłyńską, natomiast sam wjazd na plac miałby być zamknięty, wymuszając skręt w ulicę Łaziebną, co będzie generowało ruch tranzytowy w obrębie ul. Tkackiej. Ulica Grodzka ma pozostać dwukierunkowa. Ulice Koński Kierat i fragment placu na przedłużeniu ul. Staromłyńskiej od strony Grodzkiej mają być ślepe.

Kwestia powstania w Szczecinie obszaru, który mógłby być miejskim rynkiem, ma długą historię i stąd emocje i oczekiwania w stosunku do koncepcji zagospodarowania placu Orła Białego były duże.

Pragniemy zauważyć, że wartość artystyczna projektu jest zawsze kwestią indywidualną i dyskusyjną, dlatego jako osoby zajmujące się mobilnością aktywną i co za tym idzie jakością życia w mieście, chcielibyśmy skupić się właśnie na tych aspektach zaproponowanej przebudowy.

W naszej opinii kluczową sprawą dla oceny jakości przestrzeni publicznej oraz komfortu związanego z przebywaniem w niej, jest ustalenie priorytetów dla poszczególnych sposobów przemieszczania się. Doświadczenia innych miast wskazują, że wszędzie tam, gdzie postawimy priorytet na przemieszczanie się pieszo czy na rowerze oraz bliskość transportu publicznego, komfort życia i poczucie bezpieczeństwa wzrasta.

Zaprezentowany projekt niestety zakłada dopuszczenie ruchu samochodowego na znacznym obszarze obecnego placu Orła Białego, a jedynie jego część jest wyłączona z ruchu. Dodatkowo zaproponowanie dużej liczby parkingów powoduje, że stają się one generatorami ruchu, niejako zachęcają do wjazdu samochodów na teren Starego Miasta z nadzieją na znalezienie miejsca parkingowego. Dopuszczenie ruchu pojazdów w pobliżu placu, który ma być przestrzenią reprezentacyjną, przyjazną i bezpieczną, powoduje hałas, zwiększa poczucie zagrożenia i zmniejsza komfort przebywania na nim. Trudno sobie wyobrazić, aby istniała możliwość swobodnego i przyjemnego korzystania z proponowanego przez projektantów parku przez dzieci czy osoby starsze, gdy jest on otoczony przez parking i jeżdżące wokół niego pojazdy poszukujące miejsca.

Dodatkowo wschodnia pierzeja placu, która w parterze posiada lokale usługowe pada ofiarą wyznaczania miejsc parkingowych.

Taki błąd popełniono na ul. Jagiellońskiej, gdzie po remoncie powstały liczne lokale gastronomiczne, a miejsce potencjalnych ogródków zajmują parkujące samochody. Również tutaj uniemożliwi to wystawienie stolików przed istniejącymi już lokalami, a atrakcyjność widoku na parkujące samochody zamiast na zieleń czy inne walory placu jest dyskusyjna.

Kolejnym kłopotem jest skierowanie całego ruchu tranzytowego ze Staromłyńskiej poprzez ul. Łaziebną w ul. Tkacką. Zniweczy to całkowicie ideę przywrócenia staromiejskiego charakteru i uczynienia z Tkackiej ulicy z priorytetem ruchu pieszego (np. wyczekiwany woonerf).

Sprawą nie bez znaczenia jest zaproponowana w projekcie zmiana historycznego układu krawężników i nawierzchni. Cała ulica Staromłyńska i plac Orła Białego były ważnym ciągiem komunikacyjnym średniowiecznego Starego Miasta (porównywalnym w charakterze do Długiego Targu w Gdańsku), a w okresie nowożytnym, za czasów pruskich, przekształciła się w reprezentacyjny prospekt z pierzeją mieszczańskich pałaców, czego echem jest obecna bryła budynku Akademii Sztuki.


Plac Orła Białego Według rysunku J.F. Freunda, rytowany w 1734 r. przez Joh. Georga Wolffganga w Berlinie (1664-1744). W zbiorach,  Muzeum Narodowego w Szczecinie

Zachodnia pierzeja placu posiada wygląd nawiązujący do jej wystroju z drugiej połowy XIX wieku; płaszczyzna placu była ujednolicona. Plac składał się z przestrzeni wokół fontanny oraz części na przedłużeniu ul. Staromłyńskiej. Natomiast projekt zakłada wyraźny podział placu na część spacerową oraz parking. Jest to wbrew duchowi, jakim kierowano się, odbudowując gmachy, w których mieści się Akademia Sztuki oraz banki.

Plac Orła Białego w roku
1857 [w:] M. Wehrmann, Geschichte der Stadt Stettin. Stettin
1911, s. 346

Wobec radykalnego zniszczenia Starego Miasta w Szczecinie zachowany przynajmniej częściowo układ ulic wydaje się wartościowym elementem historycznej tkanki miejskiej. Istotną sprawą jest dobór materiałów i w miarę możliwości zachowanie oryginalnych nawierzchni kamiennych. Możliwe jest zastosowanie technologii znanych z Gdańska i Poznania polegających na wyszlifowaniu (docięciu) oryginalnej kostki tak, by uzyskać równą jej powierzchnię, jednocześnie zachowując oryginalną, historyczną nawierzchnię – typowy dla miast pobrzeża Bałtyku czerwony gotlandzki granit.

Fragment planu Szczecina z roku 1847. Widoczny układ historycznych pierzei zabudowy, w tym nie istniejącego bloku zabudowy w miejscu obecnego parkingu.

Reasumując, nie podważamy koncepcji artystycznej placu łączącego plac z zieloną płaszczyzną w miejscu, gdzie wcześniej istniała historyczna zabudowa. Jednak liczyliśmy na rewitalizację placu i okolicy przywracającą ducha starego miasta. Dlatego jesteśmy zdecydowanie przeciwni wyznaczaniu tak dużej liczby miejsc parkingowych, których samo istnienie generuje ruch samochodów. Liczymy na zachowanie historycznej przestrzeni, wystroju i gabarytów pl. Orła Białego zamiast urządzania tam parkingu w postaci dwóch rzędów samochodów. Dodatkowo proponujemy uczynienie ul. Staromłyńskiej ślepej i dwukierunkowej na odcinku pl. Żołnierza – pl. Orła Białego. Otwierałoby to możliwość realnego uspokojenia ruchu na ul. Tkackiej, która wymaga rzetelnego opracowania projektowego.